Διατροφή και Καρδιαγγειακά Νοσήματα
Ως καρδιαγγειακά νοσήματα ορίζουμε ένα ευρύ φάσμα διαταραχών, τα οποία προσβάλλουν την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία (π.χ. στεφανιαία νόσος, εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αγγειοπάθεια, διαχωρισμός αορτής,
ανευρίσματα, πνευμονική εμβολή, ρευματική και συγγενή καρδιοπάθεια). Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν σήμερα για τον Δυτικό κόσμο το πιο σοβαρό ιατρικό πρόβλημα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, πάνω από 50% της συνολικής θνησιμότητας οφείλεται σε παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος -υπολογίζεται ότι κάθε 3 λεπτά της ώρας πεθαίνει κάποιο άτομο από την πάθηση αυτή. Στην Ευρώπη, τα καρδιαγγειακά νοσήματα προκαλούν 4 εκατομμύρια θανάτους ετησίως, ποσοστό που ισοδυναμεί με το μισό περίπου όλων των θανάτων (48%).
Η στεφανιαία νόσος, τα εγκεφαλικά επεισόδια και η περιφερική αγγειοπάθεια αποτελούν τις περισσότερο διαδεδομένες μορφές της καρδιαγγειακής νόσου. H στεφανιαία νόσος προκαλείται από την ανάπτυξη αθηρωμάτων ή αθηρωματικών πλακών στο εσωτερικό των στεφανιαίων αρτηριών με αποτέλεσμα τη σταδιακή στένωση ή και την πλήρη απόφραξή τους. H στένωση των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς είναι αιτία καρδιακής ανεπάρκειας, ενώ η πλήρης απόφραξή τους προκαλεί εμφράγματα του μυοκαρδίου. H αθηροσκλήρωση των αρτηριών του εγκεφάλου μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ ο αποκλεισμός αρτηριών των κάτω άκρων προκαλεί περιφερική αγγειοπάθεια.
Τα αθηρώματα παράγονται από εναποθέσεις κυρίως χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων και άλλων λιποειδών που συσσωρεύονται στα σημεία του εσωτερικού τοιχώματος των αγγείων. H προοδευτική εναπόθεση χοληστερίνης συνοδεύεται από την ανάπτυξη ουλώδους ιστού, ο οποίος προοδευτικά “ασβεστοποιείται”, με συνέπεια την σκλήρυνση των τοιχωμάτων και την αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Πολλές κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι ορισμένα είδη διατροφής ευνοούν την αθηρογένεση ή επιτυγχάνουν την αθηροσκλήρωση, ενώ άλλα ασκούν προστατευτική δράση. Πιο συγκεκριμένα, μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι μια διατροφή πλούσια σε κορεσμένα λίπη και χοληστερίνη ευνοεί την ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης. Αντίθετα, μια διατροφή πλούσια σε ακόρεστες λιπαρές ύλες, όπως τα απαραίτητα λιπαρά οξέα (λινελαικό και λινολενικό οξύ) συνδέεται με περιορισμένες αθηροσκληρωτικές αλλοιώσεις. Όσον αφορά τις βιταμίνες, βρέθηκε ότι η προσθήκη βιταμίνης C στο διαιτολόγιο των χοίρων περιορίζει τον σχηματισμό λιπαρών εναποθέσεων στα τοιχώματα των αρτηριών τους ή και εξαφανίζει τις υπάρχουσες. Ακόμη, παρατηρήθηκε ότι η προβιταμίνη A (β-καροτένιο), προκαλεί μείωση της χοληστερίνης του αίματος υπερχοληστεριναιμικών ποντικών.
Δημογραφικές έρευνες σε ανθρώπους, όπως η «Μελέτη των 7 χωρών» από τον Αμερικανό Ancel Κeys, έδειξαν ότι η αθηροσκλήρωση των στεφανιαίων αρτηριών είναι πολύ πιο συχνή σε πληθυσμούς με μεγάλη κατανάλωση κορεσμένων-ζωικών λιπών (π.χ. Φιλανδία, HΠA, Mεγ. Βρετανία) και αρκετά σπάνια σε πληθυσμούς με μικρή κατανάλωση ζωικού λίπους, όπως είναι ο πληθυσμός της Ιαπωνίας και οι αγροτικοί πληθυσμοί της Kρήτης και της Κέρκυρας, που διατρέφονται κατά κύριο λόγο με ακόρεστες-φυτικές λιπαρές ύλες (ελαιόλαδο). Μελέτες, επίσης, έδειξαν ότι η αύξηση της χοληστερίνης του αίματος που προκαλείται από την πρόσληψη ορισμένης ποσότητας κορεσμένων λιπαρών οξέων εξουδετερώνεται με την πρόσληψη περίπου διπλάσιας ποσότητας πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (σπορέλαια, ιχθυέλαια). Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι οι αθηροσκληρωτικές αλλοιώσεις συσχετίζονται κυρίως με την αναλογία πολυακορέστων προς κορεσμένα λιπαρά οξέα της τροφής, παρά με τις απόλυτες ποσότητες τους που περιέχονται στη δίαιτα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ελαιόλαδο ως μονοακόρεστο φυτικό λίπος είναι πιο ανθεκτικό στις οξειδωτικές μεταβολές, γι’ αυτό και συστήνεται η ευρεία χρήση του. Ωστόσο, επειδή όπως προαναφέρθηκε, η κατανάλωση σπορέλαιων και ιχθυελαίων σε ποσότητες τουλάχιστον ικανές να εξουδετερώσουν τις επιβλαβείς επιπτώσεις των κορεσμένων λιπών, που περιέχονται στο γάλα, κρέας, αυγά και άλλα ζωικής προέλευσης τρόφιμα καλό είναι να ακολουθείται.
Νεότερα δεδομένα έδειξαν ότι τα άτομα που υπέστησαν καρδιακή προσβολή εμφανίζουν πολύ χαμηλό ποσοστό βιταμίνης C στο αίμα τους. Ακόμη, βρέθηκε ότι η χορήγηση 500-1000 mg βιταμίνης C ημερησίως ελαττώνει το ποσοστό της χοληστερίνης στο αίμα, περιορίζοντας έτσι τις πιθανότητες να αναπτυχθεί αθηροσκλήρωση. Επίσης, σε πρόσφατες μελέτες διαπιστώθηκε ότι η βιταμίνη E έχει κάποια αγγειοδιασταλτική δράση, μειώνει τη δημιουργία θρόμβων αίματος και εμποδίζει τον σχηματισμό αθηρωμάτων. Όσον αφορά τα ιχνοστοιχεία, υπάρχουν ενδείξεις, ότι ορισμένα, όπως το χρώμιο, ο χαλκός, το φθόριο, το μαγγάνιο, το πυρίτιο, το βολφράμιο, το σελήνιο, το μαγνήσιο και το ασβέστιο έχουν ευνοϊκή δράση κατά της αθηροσκλήρωση. Τέλος, για να συμπληρωθεί η εικόνα, διαπιστώθηκε ότι τα παχύσαρκα άτομα είναι περισσότερο εκτεθειμένα στον κίνδυνο αθηροσκληρωτικών επιπλοκών και η κατάχρηση αλκοολούχων ποτών τριπλασιάζει τις πιθανότητες καρδιακής προσβολής.
Στην πράξη τα συμπεράσματα των ερευνών αυτών, συνοψίζονται ως εξής: για τον περιορισμό των καρδιαγγειακών νοσημάτων, θα πρέπει να ακολουθείται μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες (C, Ε και β-καροτένιο) και ακόρεστα φυτικά λίπη (κυρίως ελαιόλαδο) και χαμηλή σε χοληστερίνη, κορεσμένα ζωικά λίπη, αλάτι, ζάχαρη και αλκοόλ. Το υπερβάλλον σωματικό βάρος παίζει σημαντικότατο ρόλο στον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Γι’ αυτό και για τον περιορισμό των καρδιοπαθειών, καλό είναι να ακολουθείται ένα διαιτολόγιο που στοχεύει στη ρύθμιση προς το ιδανικό του σωματικού βάρους.
Συμβουλευτικά, για να προστατέψετε την καρδιά σας: - καταναλώνετε καθημερινά φρούτα και λαχανικά (είναι πλούσια σε φυτικές ίνες και βιταμίνες)- καταναλώνετε ψάρια πλούσια σε ω-3 λιπαρά (σολομός, σκουμπρί, σαρδέλα, τόνος, ρέγκα)- προτιμήστε τα φυτικά λίπη σε σχέση με τα ζωικά (ελαιόλαδο αντί βουτύρου)- αποφύγετε τα τηγανιτά (λόγω οξείδωσης ευνοούν την αθηρογένεση)- αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλατιού (προκαλεί υπέρταση που με τη σειρά της ευνοεί την αθηροσκλήρωση)- προτιμήστε γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά- αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών- αποφύγετε την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων- ακολουθήστε ένα διαιτολόγιο που θα σας βοηθήσει να πετύχετε και να διατηρήσετε το ιδανικό βάρος σας.
